Πόσοι άνθρωποι έχουν υπάρξει μέχρι σήμερα στη γη;

Αρχικά για να απαντηθεί το ερώτημα με ακρίβεια, πόσοι άνθρωποι έχουν ζήσει μέχρι σήμερα στη γη, πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι είναι πολύ δύσκολο  και ανασφαλές να προσδιοριστεί ακριβώς ο αριθμός. Κι αυτό γιατί τα δεδομένα που έχουμε για τον πληθυσμό του παρελθόντος είναι ελάχιστα. Μέχρι τα τέλη του 18^ου αιώνα λίγες χώρες είχαν πραγματοποιήσει μια ακριβή απογραφή. Κατά την αρχαιότητα και ιδιαίτερα στην Αίγυπτο και στην Περσική Αυτοκρατορία αποπειράθηκαν τέτοιου είδους απογραφές, αλλά κυρίως για το υποσύνολο του πληθυσμού και για φορολογικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς. Αλλά και οι εκτιμήσεις που έχουμε από διάφορες επιστημονικές έρευνες, όπως για παράδειγμα τον πληθυσμό στη γη τον 1^ο αιώνα μ.Χ. έχουν μια απόκλιση της τάξεως του 50% (οι εκτιμήσεις κυμαίνονται μεταξύ 150 και 330 εκατομμύρια ανθρώπων). Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω, αμφιβολίες και αντικρουόμενες απόψεις υπάρχουν και για τους πληθυσμούς στην παλαιολιθική εποχή. Κι αυτό γιατί οι πληθυσμοί τότε μετακινούταν συνεχώς λόγω της ανάγκης για την απόκτηση της τροφής, αλλά και για αιτίες που σχετίζονται με τις ακραίες κλιματικές αλλαγές που συντελέστηκαν.

Μια πρώτη πιο επιστημονική προσέγγιση για τους ανθρώπους που έχουν ζήσει στη γη έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Οι ανησυχίες τότε ήταν κυρίως συναισθηματικές και απότοκες από τα πολλά θύματα που επέφερε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ωστόσο στη δεκαετία του 1970 λόγω της πληθυσμιακής έκρηξης και τον αυξανόμενο φόβο του υπερπληθυσμού με ότι αυτό συνεπάγεται είχαν εγείρει στην επιστημονική κοινότητα την έρευνα για απαντήσεις σχετικά με τον αριθμό των ανθρώπων που είχαν ζήσει πριν από αυτούς. Άλλωστε τότε διατυπώθηκε και το εξής ερώτημα: “Οι ζωντανοί σήμερα ξεπερνούν τους νεκρούς που έχουν υπάρξει πάνω στη γη;”

Αν λάβουμε ως σωστό τον ισχυρισμό ότι οι ζωντανοί σήμερα είναι περισσότεροι από όσους έχουν υπάρξει, έχει μια βάση αλήθειας αν όμως πάρουμε ως δεδομένο μόνο τους προγονικούς μας πληθυσμούς. Από την άλλη αυτό που γράφει ο Άρθουρ Κλάρκ στη 2001: Οδύσσεια του Διαστήματος πως “πίσω από κάθε άνθρωπο που ζει τώρα αντιστοιχούν 30 φαντάσματα ανθρώπων που έχουν ζήσει κάποτε στη γη”, κατά προσέγγιση μοιάζει πιο αληθινό.

Αλλά κι αυτή η προσέγγιση πρέπει να αναλυθεί περισσότερο στο τι ονομάζουμε “άνθρωπο”. Αν δηλαδή στον αριθμό των “ανθρώπων” μετριέται μόνο ο Homo Sapiens ή όλη η οικογένεια των Homo. Άλλωστε, πρόγονοι μας έχουν εμφανιστεί τουλάχιστον από το 700.000 π.Χ.. Σύμφωνα με την έρευνα του Carl Haub που δημοσιεύτηκε το 1995 και ορίζει την εμφάνιση του Homo Sapiens το 50.000 π.Χ. τότε αυτοί που έχουν ζήσει μέχρι σήμερα είναι 108 δις άνθρωποι. Αυτό σημαίνει ότι όσοι ζούνε σήμερα αντιπροσωπεύουν το 7% του συνολικού πληθυσμού που έχει υπάρξει ποτέ.  

Πώς αναπτύχθηκε ο πληθυσμός

Γύρω στο 8.000 π.Χ. ο παγκόσμιος πληθυσμός ήταν κατά προσέγγιση 5 εκατομμύρια. Κι αν θεωρήσουμε ότι τον 1^ο αιώνα μ.Χ. έφτασε τα 300 εκατομμύρια ο ρυθμός ανάπτυξης είναι μόλις 0,0512% ετησίως. Δεν υπάρχουν δεδομένα για να εξετάσουμε ανά περιοχή τις αυξήσεις ή τις μειώσεις του πληθυσμού. Αυτές καθορίζονταν από πολλούς παράγοντες  όπως η εύρεση τροφής, οι καλλιεργήσιμες ή μη εκτάσεις, οι εχθροπραξίες, οι μεταβαλλόμενες κλιματικές και καιρικές συνθήκες. Βέβαια, η μικρή αύξηση του πληθυσμού έχει να κάνει κατά κύριο λόγο στο μικρό προσδόκιμο ζωής που υπήρχε. Σύμφωνα με έρευνες το προσδόκιμο από το 800 π.Χ. μέχρι και το 100 μ.Χ. ανερχόταν μόλις στα 10-12 έτη, κάτι που σημαίνει ότι από τις 1000 γεννήσεις επιβίωναν και έφταναν σε ηλικία ικανά να διαιωνίσουν το ανθρώπινο είδος οι 80.

Μέχρι το 1650 ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε σε 500 εκατομμύρια περίπου και φαίνεται πως ο ετήσιος ρυθμός από το 8000 π.Χ. μέχρι και τον 1^ο αιώνα μ.Χ. είναι στην πραγματικότητα χαμηλότερος. Ένας σημαντικός λόγος ήταν και η πανώλη που έπληξε και εξόντωσε όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Δεν ήταν μόνο η Ευρώπη που είχε πληγεί τον 13^ο αιώνα. Ήδη από το 542 μ.Χ. οι πληθυσμοί της δυτικής Ασίας πέθαιναν από την πανώλη. Χαρακτηριστικό της εξάπλωσης του “μαύρου θανάτου”, όπως έμεινε γνωστή η πανώλη, είναι πως τον 6^ο αιώνα η μισή βυζαντινή αυτοκρατορία καταστράφηκε από την αρρώστια.

Έπειτα ο πληθυσμός αρχίζει να αυξάνεται και ως το 1800 φτάνει το 1 δις. Σήμερα (2019) υπολογίζεται στα 7,8 δις. Σε αυτό έχει συμβάλει η πρόοδος της ιατρικής και η μείωση της βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας  (αν και δυστυχώς σε χώρες υποανάπτυκτες τα ποσοστά είναι ακόμα υψηλά).

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω σήμερα όσοι ζούνε αντιπροσωπεύουν το 7% όσων έχουν υπάρξει ποτέ. Το 2030 το ποσοστό θα αυξηθεί σε 8% και το 2050 θα φτάσει σχεδόν το 9%. Αυτόματα σημαίνει και αύξηση του πληθυσμού της γης που στα μέσα του 21^ου αιώνα θα αγγίξει τα 9,5 δις ανθρώπους.