Του Άκη Παρισιάδη
Η παρουσία του ανθρώπου στην ιστορία της γης είναι συνυφασμένη με την έκφραση των συναισθημάτων και των σκέψεων του. Άλλωστε μία σημαντική διαφορά που μας διαχωρίζει από τα άλλα ζώα είναι οι διάφοροι τρόποι που έχουν εφευρεθεί, ώστε ενδόμυχες επιθυμίες, ανησυχίες και όνειρα να παίρνουν τη μορφή της έκφρασης. Έτσι ξεκινήσανε και οι διάφορες τέχνες.
Ήδη οι πρόγονοι μας, που ακόμα δεν είχαν την ικανότητα του λόγου, έλεγαν αυτά πού ήθελαν ζωγραφίζοντας τους τοίχους των σπηλιών. Αυτά είναι και τα πρώτα δείγματα της ανθρώπινης τέχνης, αν και τότε δεν αντιμετωπίζονταν ως τέχνη, αλλά ως μέσο επικοινωνίας.
Αργότερα, όταν η προφορική γλώσσα διαδόθηκε, ήλθε και η γραπτή να την συμπληρώσει. Τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά, τα κρητικά ιερογλυφικά στο δίσκο της Φαιστού και όχι μόνο, πιο μετά η γραμμική Α και Β που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για τα λογιστικά αρχεία των ανακτόρων και κυρίως η σφηνοειδής γραφή άνοιξαν το μονοπάτι για έναν διαφορετικό τρόπο έκφρασης: Τη διάδοση των ιδεών και των σκέψεων ενός ατόμου ή ομάδων. Από τα απλά καθημερινά, μέχρι τις επιτύμβιες στήλες, τα όστρακα, αλλά και μεγαλύτερα σε έκταση όπως η λυρική ποίηση και τα έπη.
Από την πέτρα στο χαρτί
Οι Αιγύπτιοι ήταν οι πρώτοι που κατάλαβαν τη σημασία του παπύρου, τον επεξεργάστηκαν και τον μεταποιήσαν ως υλικό γραφής. Στην Αρχαία Ελλάδα σύνηθες ήταν οι λίθοι, τα όστρακα, οι μαρμάρινες στήλες αλλά και τα μέταλλα, κυρίως ο μόλυβδος. Επίσης σύνηθες υλικό ήταν τα δέρματα ζώων και οι περγαμηνές. Η γραφή ήτανε άλλοτε εγχάρακτη ή χρησιμοποιούσαν σινική μελάνη.
Το χαρτί είχε μια μακρά ιστορία μέχρι να διαδοθεί. Οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι που πολτοποίησαν φλοιούς δένδρων, ίνες από κάνναβη, μετάξι ακόμα και κουρέλια και με μια τεχνική σε συνδυασμό νερού και ήλιου δημιούργησαν το χαρτί και το τελειοποίησαν τον 2ο αιώνα μ.Χ..
Είναι αδύνατο να υπολογιστεί πόσο σύντομα το νέο υλικό μπήκε σε κυκλοφορία. Μολονότι κάποια κομμάτια χαρτί μπορούν ίσως να χρονολογηθούν στο 2ο μ.Χ. αιώνα, μπορεί να διατυπωθεί η υπόθεση ότι το χαρτί κυριάρχησε στον 3ο και 4ο αιώνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ξύλο και το μετάξι ως γραφικές ύλες, ήταν τελείως απαρχαιωμένα εκείνη την εποχή. Πάντως, η τεχνοτροπία παρασκευής του χαρτιού φυλάχθηκε με επιτυχία στην Άπω Ανατολή επί 600 περίπου χρόνια.
Οι Άραβες είναι η αιτία που το χαρτί διαδόθηκε και στον υπόλοιπο κόσμο, μετά τον πόλεμο με τους Κινέζους το 751 μ.Χ.. οι Άραβες συνέλαβαν αιχμαλώτους στην Σαμαρκάνδη (πρωτεύουσα ομώνυμης επαρχίας στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν) δύο Κινέζους στρατιώτες, χαρτοποιούς στο επάγγελμα και με τη βοήθεια τους, ο κυβερνήτης της Βαγδάτης ίδρυσε μια χαρτοποιία στον τόπο της σύλληψής τους, μέρος κατάλληλο επειδή είχε αρκετό νερό, και ήταν πλούσιο σε καλλιέργειες λιναριού και κάνναβης, που αποτελούσαν την πρώτη ύλη κατασκευής.
Από τότε μέχρι και σήμερα η τεχνική δημιουργίας του χαρτιού έχει αλλάξει. Αργότερα ο πολτός ήτανε από ξύλο και η ανάγκη της αλλαγής προήλθε από το Γουτεμβέργιο και το πιεστήριο του.
Εξώφυλλα κατά παραγγελία
Η ιδέα της τυπογραφίας είχε γεννηθεί στην Ανατολή, αναπτύχθηκε στην Ολλανδία,ο Γουτεμβέργιος όμως με τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία και άλλες τεχνοτροπίες στο πιεστήριο που δημιούργησε κατάφερε να υλοποιήσει την ιδέα του το 1455. Από τότε αρχίζουν μαζικά οι παραγωγές και εκδόσεις βιβλίων, φυσικά πάντα με πολλές αλλαγές και βελτιώσεις από το αρχικό βήμα του Γουτεμβέργιου.
Το πρώτο πρόβλημα που έπρεπε να λυθεί ήταν πώς οι συστάδες των σελίδων δε θα ξέφευγαν από το κυρίως μέρος. Αρχικά τα εξώφυλλα ήταν ξύλινα, καθόλου εύχρηστα, αλλά απαραίτητα για τη συγκράτηση των φύλλων.
Αργότερα, τα βαριά ξύλινα εξώφυλλα θα αντικατασταθούν με χονδρά χαρτόνια από ίνες λιναριού και κάπου εκεί θα ξεκινήσει και η τεχνική της βιβλιοδεσίας. Μπορεί σήμερα το εξώφυλλο ενός βιβλίου να αποτελεί σημαντικό κομμάτι για την προώθηση του, τότε όμως για το ίδιο βιβλίο υπήρχε ξεχωριστό εξώφυλλο και σχεδιαζόταν ύστερα από παραγγελία του εκάστοτε αναγνώστη.
Έχουμε όλοι παρατηρήσει ότι στα παλιά βιβλία με τα χονδρά εξώφυλλα η ράχη είναι στρογγυλεμένη. Ο λόγος είναι καθαρά πρακτικός. Αρχικά η ράχη ήταν επίπεδη, όμως παρατηρήθηκε ότι ήταν και πολύ εύθραυστη με αποτέλεσμα το βιβλίο να καταστρέφεται εύκολα. Η στρογγυλεμένη ράχη, αν και όχι πολύ πρακτική, ουσιαστικά συγκρατούσε το βάρος και το έκανε λιγότερο ευάλωτο στη φθορά του χρόνου.
Σήμερα τις στρογγυλεμένες ράχες, τη μυρωδιά της μελάνης, την αίσθηση του χαρτιού στην αφή τα έχουν εν πολλοίς αντικαταστήσει οι επίπεδες οθόνες των κινητών και των tablets. Τα ebooks ένας νέος τρόπος να αναπτυχθεί η σχέση του συγγραφέα με τον αναγνώστη. Είναι η νέα τεχνοτροπία στην παραγωγή του βιβλίου. Όμως, τι είναι αυτό που λέγεται πραγματικά βιβλίο; Αρκεί ένας πλήθος λέξεων ή μήπως πρέπει και όλες οι αισθήσεις μας να συμμετέχουν στην ανάγνωση ενός βιβλίου;
Άκης Παρισιάδης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου